Koffie met een Frýsk dúmke, een koekje van duimdikte, staat voor ons. Voordat we naar Ameland gaan ontdekken we een stukje van de cultuur van Friesland aan de Friese kust. “Die wordt gekenmerkt door kerkjes”, zo vertelt onze gids Maaike Drost ons. “Friesland heeft de grootste kerkdichtheid van Nederland en zelfs van Europa.” zo laat ik me vertellen. “En op de steile heuvelterp staat een bijzondere kerk.” Later gaan we naar Dokkum, maar eerst lopen we vandaag naar de terp Hegebeintum.
2000 jaar geschiedenis in Hegebeintum
In het landschap langs de Friese kust kom je ze verschillende malen tegen. Terpen, door mensenhanden opgeworpen heuvels die werden opgehoogd met klei en mest. De metershoge terpen boden zo bescherming tegen het opkomende zeewater. Wij staan nu voor de hoogste terp van Nederland, van Europa zelfs, zo wordt ons verteld. De terp Hegebeintum steekt maar liefst 9 meter boven het Friese landschap uit.
Vanaf het bezoekerscentrum lopen we naar de terp en het 12e eeuwse kerkje dat er bovenop staat. “Na het aanleggen van de zeedijken verloren de terpen hun functie. In de 19e eeuw zijn de meeste terpen afgegraven en werd de grond gebruikt als landbouwgrond. Alleen wanneer er een kerk op de terp stond, bleef deze bewaard. Van de terp van Hegebeintum is zo nog een steil gedeelte overgebleven.”
Tip: meer lezen over Friesland? Ontdek hier de Friese Wouden.
Terwijl we vanaf de terp uitkijken over de omgeving vertelt de gids hoe de kerk is opgebouwd uit tufsteen uit het Duitse Eifelgebergte. “Hierom dateert men de kerk uit de 12de eeuw. Het interieur is minder sober dan je zou verwachten. De wanden van het interieur hangen vol met zogenaamde rouwborden, houten herdenkingsborden van de Friese adel, bedoeld om de herinnering aan de overledenen in ere te houden.” Volgens gids Maaike is het zelfs een van de grootste collecties rouwborden in Nederland.
Dokkum, keerpunt van de Elfstedentocht
Later gaan we naar Dokkum, de noordelijkste stad van Nederland, rechts boven Leeuwarden. Ik ken het vooral als een van de Friese elf steden. Bij de Zijl zie ik twee bankjes in de vorm van Friese doorlopers, schaatsen. Dit is de plaats waar de schaatsers van de Elfstedentocht keren, bij de stempelpost op de Zijl. “Maar weten jullie ook dat Bonifatius hier in de omgeving van Dokkum werd gedood?”
In de stad wandelen we met een stadsgids naar de Bonifatiuskapel. Eerst zien we bij de tentoonstelling van het Admiraliteitshuis in Dokkum een tentoonstelling over het leven van Bonifatius, die op 5 juni 754 bij Dokkum werd vermoord en direct heilig werd verklaard.
In 1298 kreeg Dokkum, na Stavoren, Harlingen en IJlst als vierde stad van Friesland stadsrechten. Ook weer namen die ik ken van ‘De Tocht’. Dokkum was een belangrijke pion in de tachtigjarige oorlog tegen Spanje. De stad lag toen nog in open verbinding met de Lauwerszee, door het Dokkumer Grootdiep. De Friese Admiraliteit vestigde zich in Dokkum en zorgde voor de beveiliging van de scheepvaart en de kustbeveiliging van Friesland en Groningen. “In het Grootdiep lagen toen nog schepen uit de Scandinavische landen, uit Noord-Duitsland en zelfs Rusland. Dokkum was van zo’n groot belang, dat het stadje in de 16e eeuw stadsmuren kreeg.”
“Door het dichtslibben van de vaarroutes werd Dokkum steeds moeilijker bereikbaar voor de grotere schepen. De admiraliteit verhuisde de zeehaven naar Harlingen en een eeuw later was de internationale zeehavenfunctie van Dokkum voorbij”, vertelt de stadsgids. “Een eeuw later ging de stad failliet, waardoor Dokkum nog steeds bekend staat als ‘Arm Dokkum’. Tegenwoordig leggen alleen nog pleziervaartboten aan in Dokkum, rond de prachtige bolwerken.”
Weekendje Dokkum? Hotels en b&b die ik je kan aanraden zijn Hotel Café Restaurant De Posthoorn (met een goed terras!), het stijlvolle Hotel De Abdij Dokkum, Hotel Dockum en het ontzettend leuke B&B ’t Gasthuysje.
Bonifatius in Dokkum
Maar terug naar Bonifatius. Aan de rand van Dokkum bevindt zich een bron waar de Angelsaksische missionaris Bonifatius in 754 gestorven zou zijn. “Bonifatius had van de paus het recht gekregen om de Germanen te bekeren tot het Christendom. Hij reisde drie keer naar Friesland om ook de Friezen te bekeren, maar de derde keer werd hem fataal.” Bij de bron werd de Bonifatiuskapel gebouwd, die al snel uitgroeide tot een bedevaartsoord. “Het is ook een culturele plaats, waar muziekvoorstellingen worden gegeven. De akoestiek is hier geweldig.”
“Weten jullie ook dat de oude vestingstad van Dokkum is omringd door stadswallen? Deze stadswallen staan bekend als bolwerken. Op zes punten bevinden zich bastions. De enige vier ingangen van de stad waren vier poorten: Hanspoort, Halvemaanspoort, Woudpoort en Aalsumerpoort. Om 21.50 werden klokken geluid als waarschuwing dat de poorten gingen sluiten. Mensen buiten Dokkum hadden dan nog 10 minuten om naar binnen te gaan. De bolwerken zijn nog steeds intact en ook nu nog worden om 21:50 in Dokkum de klokken te luiden om de traditie in ere te houden.”
Zo laat is het nog niet. Eerst zitten we op het terras. In Dokkum brouwen ze sinds kort een eigen Bonifatiusbiertje met water uit de Bonifatiusbron. Op het terras van de Posthoorn proosten we met een Bonifatiusbiertje op een paar mooie dagen aan de Friese kust!
Samen met enkele andere bloggers werd ik uitgenodigd om in het kielzog van het zeilende cultuurfestival Horizontoer van eiland naar eiland te varen, om mijn mening te geven over de beleefmogelijkheden van het Werelderfgoed Waddenzee.